به گزارش مرکز خبر حوزه، حجت الاسلام و المسلمین علی مختاری، عصر امروز در سی هفتمین نشست از سلسله نشست های عاشورا پژوهی، که در محل سالن اجتماعات انجمن های علمی حوزه علمیه قم برگزار شد، در سخنانی به تحلیل جامعه شناختی کوفه پرداخت و اظهار داشت: به طور کلی می توان خصوصیات روانی جامعه کوفه را که در شکست ظاهری نهضت امام حسین(ع) دخیل بودند را در سه محور نظام ناپذیری، دنیاطلبی و تابع احساسات بودن کوفیان، بررسی کرد.

این پژوهشگر تاریخ اسلام، در تشریح خصوصیت نظام ناپذیری کوفیان، ابراز داشت: هسته اولیه شهر کوفه را قبایل بَدوی و صحرانشین تشکیل می دادند و از آن جایی که یکی از خصوصیات و صفات صحرانشینان آزادی بی حد و حصر در صحراها و بیابان هاست، لذا می بینیم که در سیر تاریخی کوفیان چه با امیران و فرماندهان عادل و چه با امیران ظالم ناسازگار بودند.

وی افزود: شاید بتوان گفت حضور فراوان صحابه و قراء، یکی از عوامل تشدید کننده این خلق و خوی بود؛ چرا که آنان خود را مجتهدان و صاحب نظرانی در مقابل حکومت به حساب می آوردند!

حجت الاسلام و المسلمین مختاری تصریح کرد: با توجه به دلایل فوق، چنین جامعه ای امیر عادل و آزاد اندیشی را بر نمی تابد؛ که نمونه آن را در ستیز و برخورد با امام علی(ع) مشاهده می کنیم.

وی افزود: امیر مناسب این جامعه امیری است که با خشونت و ظلم آنان را وادار به اطاعت در برابر حکومت نماید.

سرپرست نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشکده ابوریحان، گفت: بر خلاف جامعه کوفه، جامعه شام را مردمی به اصطلاح متمدن و غیر عرب تشکیل می دادند که قرن ها به نظام پذیری عادت کرده بودند؛ از این رو معاویه به راحتی توانست چنین جامعه ای را به اختیار بگیرد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود در بیان ویژگی دنیاطلبی مردم کوفه نیز اظهار داشت: گرچه بسیاری از مسلمان صدر اسلام با هدفی خالص و به جهت رضای حق و پیشرفت اسلام در فتوحات اسلامی شرکت کردند، اما کم نبودند افراد و قبایلی که به قصد به دست آوردن غنایم جنگی در این جنگ ها شرکت می کردند که حضور مردم کوفه در دو جنگ صفین و جمل نمونه آن است.

حجت الاسلام و المسلمین مختاری خاطرنشان کرد: هنگامی که در سال 36هجری، حضرت علی(ع) از مدینه به سمت عراق برای مقابله با شورشیان مستقر در بصره رهسپار عراق شد، از کوفیان در خواست کمک نمود، اما آنان که از کثرت سپاه بصره بیمناک بودند، کوشیدند از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنند و بالاخره پس از تبلیغ های فراوان تنها 10درصد جنگجویان کوفه با امام علی(ع) همراه شدند؛ حتی پس از اتمام جنگ ، یکی از اعتراض های نخبگان و خواص کوفه، تقسیم نکردن غنایم از سوی امام علی(ع) بود.

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: اما همین کوفیان، در جنگ صفین که حکومت امام علی(ع) را سامان یافته می دیدند و امید فراوانی به پیروزی ایشان داشتند، رغبت بیشتری به شرکت در جنگ نشان دادند؛ به طوری که تعداد سپاهیان آن حضرت را 65 الی 120 هزار نفر نگاشته اند که شمار افراد غیر کوفی آن بسیار ناچیز بود.

وی افزود: کثرت بیعت کنندگان با مسلم بن عقیل را نیز می توان با همین اصل توجیه نمود، گرچه عده قلیلی از افراد مخلص در میان آن ها بود؛ مردم کوفه در آن هنگام از سویی به علت مرگ معاویه و جوانی یزید حکومت مرکزی شام را دچار ضعف می دیدند و از سوی د یگر فرماندار کوفه نعمان بن بشیر را قادر به مقابله با قیامی جدید نمی دانستند؛ از این رو تجمع عده ای از شیعیان مخلص به رهبری سلیمان بن صرد خزاعی و پیشنهاد دعوت از امام حسین(ع) از سوی کوفیان مورد پذیرش قرار گرفت.

حجت الاسلام و المسلمین مختاری، گفت: حتی پس از ورود عبیدالله به کوفه باز هم امید به پیروزی را از دست ندادند؛ به طوری که تعداد کثیری به همراه مسلم در محاصره قصر عبیدالله شرکت کردند، اما هنگامی که احساس خطر نمودند به سرعت از نهضت کناره جسته و مسلم و هانی را به دست عبیدالله سپردند؛ این احساس خطر زمانی شدت می گیرد که شایعه حرکت سپاه شام  از سوی طرفداران عبیدالله در میان مردم افکنده شد.

وی در بخش دیگری سخنان خود در بیان دلایل تابع احساسات بودن کوفیان، ابراز داشت: با مطالعه مقاطع مختلف حیات کوفه می توانیم این خصیصه را به خوبی مشاهده نماییم.

این استاد حوزه و دانشگاه گفت: علت اصلی این خصیصه را می توان عدم رسوخ ایمان در قلب آنان دانست.